१२ डिसेंबर लोकप्रिय रामायण मालिकेचे प्रसिद्ध निर्माते आणि दिग्दर्शक रामानंद सागर यांना पुण्यतिथी निमित्त विनम्र अभिवादन

रामानंद सागर रामायण: रामानंद सागर यांच्या दिग्दर्शनाखाली बनलेल्या रामायणने भारतात टीव्हीवर सुपरहिट लोकांना खूप प्रभावित केले होते. लोक आपली सगळी कामं सोडून हा शो बघायला बसायचे. 

चंद्रमौली चोप्रा उर्फ रामानंद सागर (२९ डिसेंबर १९१७ - १२ डिसेंबर २००५) हे एक भारतीय चित्रपट दिग्दर्शक, निर्माता व लेखक होते. दूरदर्शनवर प्रसारित झालेल्या रामायण ह्या टिव्ही मालिकेसाठी ते प्रामुख्याने ओळखले जात असत. २००० साली रामानंद सागरांना भारत सरकारने पद्मश्री पुरस्काराने स्न्मानित केले होते.

        लाहोर येथे जन्मलेले रामानंद सागर १९४० च्या दशकात पृथ्वीराज कपूरसोबत सहाय्यक दिग्दर्शकाचे काम पाहत असत. १९५० साली त्यांनी स्वतःची सागर फिल्म्स नावाची कंपनी सुरू केली. ह्यादरम्यान त्यांनी अनेक चित्रपटांचे दिग्दर्शन केले. १९६८ सालच्या आंखें ह्या सुपरहिट चित्रपटासाठी सागर ह्यांना फिल्मफेअर सर्वोत्तम दिग्दर्शक पुरस्कार मिळाला होता. १९८५ साली रामानंद सागरांनी दूरचित्रवाणीकडे लक्ष केंद्रीत केले. १९८६ सालची विक्रम और वेताल ही मालिका लोकप्रिय ठरली तर १९८७ सालापासून सुरू झालेली ७८ भागांची रामायण ही रामायणावर आधारित मालिका प्रचंड यशस्वी झाली.

        टीव्हीवर एक कार्यक्रम होता ज्याचा लोकांवर जादूचा प्रभाव पडला. लोक आपापली कामं सोडून हा शो बघायला बसायचे. इतकंच नाही तर दुकानात टीव्ही लावला तर तिथे गर्दी व्हायची. आम्ही ज्या शोबद्दल बोलत आहोत त्याचे नाव रामायण आहे. रामानंद सागर यांनी हा शो टीव्हीवर आणला आणि तेव्हापासून तो सर्वत्र लोकप्रिय झाला. आजही रामायणाचे नाव घेतले की प्रथम रामानंद सागर यांचेच नाव येते. रामानंद सागर यांनी अनेक वर्षांपूर्वी हे जग सोडले, परंतु त्यांचा रामायण हा कार्यक्रम आजही लोकांमध्ये लोकप्रिय आहे.

        

        रामानंद सागर यांनी रामायण तयार करण्यासाठी बराच वेळ घेतला. टीव्हीवर रामायण सादर करण्याची ही पहिलीच वेळ होती, त्यामुळे प्रत्येकाला सर्वकाही परिपूर्ण असावे असे वाटत होते. या शोचा पहिला भाग 25 जानेवारी 1987 रोजी दूरदर्शनवर आला होता. मात्र ते बनवण्याची तयारी अनेक वर्षांपूर्वी सुरू झाली होती.

        येथे रामायणाचे ७८ भागांचे शूटिंग झाले . या शोचा शेवटचा एपिसोड 1988 मध्ये आला होता. या शोने इतकी लोकप्रियता मिळवली होती की आजही जर रामानंद सागर यांचे रामायण टीव्हीवर प्रसारित होऊ लागले तर लोकांना ते पाहायला नक्कीच आवडेल. वास्तविक, चित्रपट आणि टीव्ही शोचे शूटिंग मुंबईत होते. पण रामायणचे शूटिंग गुजरातमधील उमरगाममध्ये झाले. रावणाची भूमिका साकारणाऱ्या अरविंद त्रिवेदी यांनी बीबीसीला दिलेल्या मुलाखतीत याचा खुलासा केला आहे. चित्रपटाच्या शूटिंगसाठी कलाकार मुंबईहून ट्रेनने गुजरातला जात असत.

रामायणातील ही पात्रे प्रसिद्ध झाली

        रामायणातील रामाची भूमिका साकारून अरुण गोविल खूप प्रसिद्ध झाले. लोक त्याची देवाप्रमाणे पूजा करू लागले. सीतेची भूमिका साकारणाऱ्या दीपिका चिखलिया आणि लक्ष्मणची भूमिका साकारणाऱ्या सुनील लाहिरी यांच्याबाबतीत असेच काहीसे घडले.

रामानंद सागर यांचे खरे नाव काय होते? बालपण संघर्षात गेले, कधी साबण विकले, कधी शिपायाची नोकरी केली.

        रामानंद सागर हे असे शो तयार करणारे नाव आहे, ज्याबद्दल निर्माते त्यावेळी फक्त विचार करू शकत होते. पडद्याला सुंदरपणे समजून घेणारे आणि नुसत्या नजरेतून पडद्यावरच्या अभिनेत्याच्या व्यक्तिरेखेला बसणारे रामानंद सागर यांनी अनेक ताऱ्यांचे नशीब घडवले आहे. त्यांनी अरुण गोविलला 'राम'च्या भूमिकेत दाखवले आणि दीपिका चिखलियाला टीव्हीची 'सीता' बनवून प्रत्येक घराघरात देव बनवले. आपल्याला अनेक अतुलनीय शो देणारे रामानंद सागर या जगात नसले तरी त्यांच्या कार्यामुळे आजही अनेकांना त्यांची आठवण येते.

        पडद्यावर सुंदर कथा रचणारे रामानंद सागर हे एकेकाळी अत्यंत सामान्य कुटुंबातील होते. त्यांचे बालपण जीवन संघर्षांनी भरलेले होते. तुम्हाला माहीत आहे का की तो कधी आपला उदरनिर्वाह करण्यासाठी साबण विकत असे तर कधी शिपायाचे काम करत असे. रामानंद सागर यांचे खरे नाव काय होते आणि त्यांचे नाव कोणी बदलले, चला ही गोष्ट सांगूया…

रामानंद सागर हे नाव कसे पडले?

        रामानंद सागर यांचा जन्म २९ डिसेंबर १९१७ ला लाहोर येथे झाला. तिचे जन्माचे नाव चंद्रमौली चोप्रा होते. त्यांचे आजोबा पेशावरहून आले आणि कुटुंबासह काश्मीरमध्ये स्थायिक झाले. हळूहळू ते नगरचे नगरसेठ झाले. रामानंद 5 वर्षांचे असताना त्यांच्या आईचे निधन झाले. अगदी लहान वयातच रामानंद सागर यांना त्यांच्या निपुत्रिक मामाने दत्तक घेतले होते. मामाने पुतण्याला दत्तक घेतले आणि नंतर त्यांनी चंद्रमौलीचे नाव बदलून रामानंद सागर असे ठेवले.

रामानंद सागर यांना लहानपणी अभ्यासासाठी खूप संघर्ष करावा लागला.

        जे माझ्या मामाच्या घरीही सोपे नव्हते. रामानंद सागर यांना वाचनाची आणि लेखनाची खूप आवड होती. तो रात्रंदिवस अभ्यासात व्यस्त राहिला. रामानंदने आपला उदरनिर्वाह करण्यासाठी साबण विकले, सोनाराच्या दुकानात मदतनीस म्हणून काम केले, शिपाई म्हणून काम केले आणि ट्रक क्लिनर म्हणूनही काम केले. जर मला वाचनाची, लेखनाची आवड असेल तर या कामातून जे काही मिळाले ते मी माझ्या अभ्यासात गुंतवत असे.

 रामानंद सागर यांनी पृथ्वी थिएटरमध्ये काम केले:

        रामानंद सागर यांनी 32 लघुकथा, 4 कथा, 1 कादंबरी, 2 नाटके लिहिली आहेत. पंजाबमधील प्रसिद्ध वृत्तपत्र दैनिक मिलापचे ते संपादकही होते. अशाप्रकारे रामानंद यांना ओळख मिळाली, त्यांनी चित्रपटांमध्ये क्लॅपर बॉय म्हणून कारकिर्दीची सुरुवात केली. त्यानंतर त्यांनी पृथ्वी थिएटर्समध्ये सहाय्यक स्टेज मॅनेजर म्हणून काम केले. राज कपूर यांच्या बरसात या चित्रपटाची कथा आणि पटकथा रामानंद सागर यांनी लिहिली होती.

रामानंद सागर यांना कोणत्या चित्रपटासाठी सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शकाचा पुरस्कार मिळाला?

        1968 मध्ये आलेल्या 'आंखे' चित्रपटासाठी सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शकाचा पुरस्कार मिळाला. 1987 मध्ये, चित्रपटांव्यतिरिक्त, रामानंद यांनी रामायणाची निर्मिती केली आणि लवकरच त्यांना जगभरातील लोकांमध्ये प्रसिद्धी मिळू लागली.

        रामानंद यांनी टीव्हीसाठी 'लव कुश', 'अलिफ लैला', 'श्री कृष्णा', 'साई बाबा', 'जय गंगा मैया' असे अनेक हिट शो केले , जे आजही लोकांना आवडतात. 2005 मध्ये या दिवशी त्यांनी जगाचा निरोप घेतला.

रामानंद सागर यांना पुण्यतिथी निमित्त विनम्र अभिवादन....!