काँग्रेसची स्थापना २८ डिसेंबर, १८८५ रोजी एलेन ओक्टेवियन ह्यूम, दादाभाई नौरोजी आणि दिनशा वाचा यांनी केली. मुंबईच्या तेजपाल संस्कृत पाठशाळेत संपूर्ण देशभरातील ७२ प्रतिनिधी एकत्र येऊन २८ डिसेंबर १८८५ रोजी 'इंडियन नॅशनल काँग्रेस' म्हणजेच राष्ट्रीय सभेची स्थापना करण्यात आली.
इंडियन नॅशनल काँग्रेसची स्थापना डिसेंबर 1885 मध्ये झाली, परंतु ब्रिटीशविरोधी भारतीय राष्ट्रवादी संघटनेची कल्पना 1850 च्या दशकातील आहे. काँग्रेस पक्षाने आपल्या पहिल्या काही दशकांमध्ये तुलनेने माफक सुधारणा ठराव मंजूर केले, तरीही संघटनेतील अनेक जण ब्रिटिश साम्राज्यवादाच्या सोबतीने वाढत्या गरिबीमुळे कट्टरपंथी बनत होते. विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात, पक्षाच्या काही सदस्यांनी स्वदेशी रणनीतीचे समर्थन करण्यास सुरुवात केली, ज्याने भारतीयांना भारतीय बनावटीच्या वस्तूंच्या बाजूने आयात केलेल्या ब्रिटिश वस्तू नाकारण्याचे आवाहन केले. 1917 पर्यंत, बाळ गंगाधर टिळक आणि ॲनी बेझंट यांच्या माध्यमातून वर्षभरापूर्वी स्थापन झालेल्या होम रूल विंगने भारतातील अनेक सामाजिक गटांना आवाहन करून भरीव शक्ती निर्माण करण्यास सुरुवात केली होती.
भारतीय राष्ट्रीय चळवळीं मध्ये काँग्रेसने लोकप्रियता मिळवली आणि राजकीय अडथळे तोडले. काँग्रेसच्या मध्यम टप्प्यापासून ते गांधीयुगापर्यंत, भारतीय स्वातंत्र्यापर्यंत अनेक अडथळे आणि स्थित्यंतरांचा साक्षीदार झाला. भारतीय जनतेला तसेच राजकीयदृष्ट्या ओळख देण्यात याने मोठी भूमिका बजावली. ब्रिटीश वसाहतवादी साम्राज्यवादी शक्ती विरूद्ध लोकांना शिक्षित करणे.
