१७ जानेवारी सम्राट राजा कृष्णदेवराय यांची जयंती.

 विजयनगरचे लोकहितदक्ष सम्राट राजा कृष्णदेवराय यांना जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन.

कृष्णदेवराय (1471-1529 AD; राज्य 1509-1529 AD) हा विजयनगरचा सर्वात प्रसिद्ध सम्राट होता . ते स्वतः कवी आणि कवींचे आश्रयदाता होते. त्यांची तेलुगू भाषेतील कविता हे अमुकतमल्याद साहित्याचे रत्न आहे. भारताच्या प्राचीन इतिहासावर आधारित त्यांचे वंशचरितावली हे पुस्तक तेलुगू तसेच संस्कृतमध्ये उपलब्ध आहे. बहुधा तेलुगुचे संस्कृतमध्ये भाषांतर झाले असावे. त्यांच्या दरबारात तेलुगू भाषेतील आठ प्रसिद्ध कवी होते जे अष्टदिग्ज म्हणून प्रसिद्ध होते . स्वत: कृष्णदेवरायही आंध्रभोज या नावाने प्रसिद्ध होते. प्रख्यात इतिहासकार तेजपाल सिंह धामा यांनी त्यांच्या जीवनावर आंध्रभोज ही अस्सल कादंबरी हिंदीत लिहिली आहे . कृष्णदेव राय यांच्या आत्मचरित्रात त्यांना यदुवंशी कुल टिळक या नावाने संबोधण्यात आले आहे. विजयनगर साम्राज्याच्या पतनानंतर, राजा रंगा तिसरा, विजयनगरचा शेवटचा शासक, याने कर्नाटकात श्री रंगपट्टम नावाचे एक नवीन शहर वसवले आणि यदुवंशी वाडियार (ओडेयार) या नवीन राजवंशाची स्थापना केली. सध्या सम्राट कृष्णदेव रायाचे वंशज म्हैसूर येथे राहतात. यदुवीर कृष्णदत्त चामराजा वाडियार हे त्यापैकी प्रमुख आहेत.

जीवन परिचय

    जेव्हा ते गादीवर बसले तेव्हा दक्षिण भारतातील राजकीय परिस्थिती अस्थिर होती. पोर्तुगीज पश्चिम किनाऱ्यावर आले होते. कांचीच्या आसपासचा प्रदेश उत्तमत्तूर राजाच्या ताब्यात होता. ओरिसाच्या गजपती राजाने उदयगिरी ते नेल्लोर हा प्रांत काबीज केला होता. बहमनी राज्य संधी मिळताच विजयनगरावर हल्ला करण्याच्या तयारीत होते. सम्राट कृष्णदेवरायाने या परिस्थितीचा चांगला सामना केला. दक्षिणेच्या राजकारणातील प्रत्येक पैलू समजून घेणारे आणि राज्यव्यवस्थापनात अत्यंत कुशल असलेल्या श्री अप्पाजींना त्यांनी आपले पंतप्रधान केले. उत्तमत्तूरचा राजा पराभूत झाला आणि त्याने शिवसमुद्रम किल्ल्यावर आश्रय घेतला. पण कावेरी नदी त्याच्या बेट किल्ल्याचे रक्षण करू शकली नाही. कृष्णदेवरायाने नदीचा प्रवाह बदलून किल्ला जिंकला . त्याने बहमनी सुलतान महमूद शाहचा पराभव केला . रायचूर , गुलबर्ग , बिदर या किल्ल्यांवर विजयनगरचा ध्वज फडकू लागला . परंतु प्राचीन हिंदू राजांच्या आदर्शांनुसार, त्याने आपले राज्य महमूद शाहला परत केले आणि अशा प्रकारे 1513 मध्ये त्याने ओरिसावर हल्ला केला आणि उदयगिरीचा प्रसिद्ध किल्ला जिंकला . राजकुमार वीरभद्रने कोंडाविडूच्या किल्ल्यावरून कृष्णदेवरायाचा प्रतिकार करण्याचा प्रयत्न केला पण तो यशस्वी होऊ शकला नाही. उक्त किल्ल्याच्या पडझडीमुळे कृष्णा पर्यंतचा किनारी प्रदेश विजयनगर राज्यात समाविष्ट झाला. कृष्णाच्या उत्तरेकडील बराच प्रदेशही त्याने जिंकला. 1519 मध्ये, गजपती राजाला त्याच्या मुलीचे कृष्णदेवरायाशी लग्न करण्यास भाग पाडले गेले . सम्राट कृष्णदेवरायाने कृष्णाच्या उत्तरेकडील प्रदेश गजपतीला परत केला . आयुष्याच्या शेवटच्या दिवसांत कृष्णदेवरायांना अनेक बंडखोरींना तोंड द्यावे लागले. त्याचा मुलगा तिरुमलचा विषा मुळे मृत्यू झाला .

    सम्राट कृष्णदेवरायाने अनेक देऊळ, मंदिरे , मंडप आणि गोपुरे बांधले . रामस्वामी मंदिराच्या दगडी स्लॅबवर सादर केलेली रामायणातील दृश्ये पाहण्यासारखी आहेत.

हे सुद्धा वाचा...!  खालील लिंक वर क्लिक करा.

=> सोळाव्या शतकातील महान सम्राट कृष्णदेव राय यांचा संपूर्ण इतिहास.

 "वसुधैव कुटुम्बकम्"

दररोज आपण आपल्या जीवनात रात्रंदिवस होणाऱ्या बदलाचे किंवा घडामोडींचे साक्षीदार असतो. परंतु आपल्या वसुंधरेवर कधी व कुठे काय घडले अश्याच अधिक माहिती जाणून घेण्याकरिता खालील लिंक वर क्लिक करा. 

=> दैनंदिन दिन विशेष.